به گزارش مشرق، «بی‌سابقه‌ترین تحریم‌های اقتصادی تاریخ ایران»؛ این بدون اغراق دقیق‌ترین توصیفی است که در مورد تحریم‌ها علیه کشورمان در طی این سال‌ها می‌شود گفت. تحریم‌هایی که پایش را روی گلوی زندگی تک‌تک مردم ایران قرار داده و حالا حتی مذاکره و بستن یک پیمان بین‌المللی و امتیاز دادن هم نتوانسته این فشار را کمتر کند. برای همین است که حالا به اعتراف همه کارشناسان، تنها تدبیر منطقی و عاقلانه برای کم‌کردن این فشار اقتصادی، خنثی کردن اثر تحریم‌ها  در حوزه‌های مختلف است. اتفاقی که شاید خیلی‌ها آن را دور از دسترس ببینند اما چند سال است که در زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور شروع شده و در بسیاری از فناوری‌های پایه‌ای نه تنها تهدید تحریم خنثی شده بلکه این تهدید به یک فرصت منحصربفرد برای شکوفا شدن قدرت نخبگان ایران در حل مشکلات کشور تبدیل شده است. با سعید سرکار دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در گفت‌وگویی تفصیلی به تشریح  توان دانش‌بنیان‌ها در خنثی کردن تحریم‌ها و قدم‌های عملیاتی که تا کنون برداشته شده، گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

* سوال:  تحریم‌ها به‌طور مشخص در حوزه فناوری چه تاثیراتی دارند و چه مشکلاتی چه در بخش تولید فناوری کشور و چه به‌صورت کل در اقتصاد  کشور ایجاد کرده‌اند؟

* کالای مصرفی راحت وارد می‌شود؛ اصل تحریم در واردات تکنولوژی و تجهیزات پیشرفته است

سرکار می‌گوید: تحریم‌های فشار زیادی را به مردم ما وارد کرده است و در خیلی از جاها کشور ما را در تنگنا قرار داده است. خصوصا این تحریم‌ها در مسائل مربوط به فناوری بیشتر نمایان می‌شود. مثلا ما اگر می‌خواستیم پوشاک یا لوازم خانگی وارد کشور کنیم، مانعی برای آن وجود نداشت و آن را به راحتی در اختیار ما قرار می‌دادند. اما در جایی که محصولات مبتنی بر تکنولوژی است شدیدا تنگنا ایجاد کردند؛ مثل حوزه داروهای پیشرفته، لوازم و تجهیزات پزشکی پیشرفته، نانو تکنولوژی، بیوتکنولوژی و هر چه که بویی از فناوری داشت. این فشارها اگر بر یک کشور یا ملتی می‌آمد که ظرفیت و بنیه و اراده نداشت قطعا آن کشور را به زانو در می‌آورد. بنده مطمئن هستم که اگر کسی تاریخ را مطالعه کند خواهد دید که  فشارها و تحریم‌ها علیه ایران در دنیا بی‌سابقه است. شاید این فشارها وجود داشته اما بعد از یکی دو سال دیدیم آن کشور در هم شکسته و تمام ساختارهای آن از بین رفته است. ولی چنین چیزی در ایران مشاهده نشد.

بیشتر بخوانید:

پیشرفت های ایران در حوزه فناوری نانو غرورآفرین است

* نیروهای تخصصی، دلیل قدرتمندتر شدن ایران در دوران تحریم

وی در ادامه سخنانش دلیل قدرتمندترشدن ایران در دوران تحریم را اینگونه شرح می‌دهد: دلیل آن  این بود که ما از نظر توان نیروهای تخصصی توانمند بنیه خوبی داریم و آن عامل اصلی و سرمایه اصلی که نیروی انسانی متخصص و توانمند است خوشبختانه در ایران به وفور وجود دارد .

* در اروپا، آمریکا، استرالیا، کانادا اینگونه که ما به وفور نیروی متخصص توانمند و جوان داریم ندارند

این قابلیت و پتانسیلی که وجود دارد خیلی از کشورها حسرت آن را می خورند در اروپا، آمریکا، استرالیا، کانادا اینگونه که ما به وفور نیروی متخصص توانمند و جوان داریم ندارند. پس سرمایه اصلی در ایران وجود دارد. این مسئله یک عامل محرک نیاز دارد که این چیزی که بالقوه وجود دارد را به صورت بالفعل تبدیل کند. این عامل محرک زیرساخت‌های لازم است. یعنی شما ممکن است بهترین ورزشکارها را داشته باشید اما تا زمانی که ورزشگاه خود را نداشته باشید آنها نمی‌توانند قابلیت‌های خود را نشان دهند یعنی این قابلیت‌ها فرصت بروز و ظهور پیدا نمی‌کند. ما آن سرمایه اصلی را داریم و آنچه که می‌تواند فرصت بروز و ظهور این قابلیت‌ها را فراهم کند وجود زیرساخت‌های لازم و امکانات و درواقع آن سرمایه گذاری مادی است.

* نیروهای متخصص؛ ثروت ایران؛ لزوم کاهش وابستگی به نفت

دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو  باور دارد ثروت ما در کشور همین نیروها هستند ولی بایستی این ثروت و سرمایه به رسمیت شناخته شود. خیلی‌ها هنوز فکر می‌کنند باید برویم چندکیلومتر زمین را سوراخ کنیم و ثروت از آنجا استخراج کنیم مثل نفت. اما ثروت ما همین نیروهای متخصص و جوانان هستند. ثروت مملکت ما این است. با یک صدم سرمایه گذاری در بخش نفت  ما می‌توانیم  این پتانسیل و قابلیت بالقوه را تبدیل به بالفع لکنیم . این بایستی به رسمیت شناخته شود و دیده شود.

سرکار ادامه می‌دهد،  تفاوت است بین نگاه کردن و دیدن؛ این جوانان مقابل چشم ما هستند ولی دیده نمی‌شوند، قابلیت‌های آنها دیده نمی‌شود، آنها را باور ندارند و این گره اصلی ماست. خیلی از سیاسمتداران و مسئولین کلان مملکتی بجز مقام معظم رهبری که این پتانسیل را قبول دارد و همیشه بر قابلیت‌ها، ظرفیت‌ها و دستاوردهای آن تاکید می‌کند، به این موضوع باور ندارند و هنوز هم نگاهشان این است که برویم از خارج وارد کنیم.

 *زیرساخت‌های مورد نیاز برای پیشرفت

حالا این زیرساخت‌ها چیست؟ یکی از این زیرساخت‌ها محل‌هایی است مثل شتاب دهنده‌ها، استارت آپ کمپانی‌ها.

دوم اینکه به دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها امکانات خوب داده شود. اینها زیرساخت‌های سخت هستند اما زیرساخت‌های نرم مهم‌تر هستند و آن تغییر نگرشی است که بایستی در آموزش عالی در دانشگاه‌هایمان اتفاق بیافتد. یعنی شیوه‌ها را عوض کنند و انسان‌ها را توانمند بار بیاورند و هدف از کار در دانشگاه‌ها  و پژوهشگاه‌ها توسعه تکنولوژی باشد نه صرفا چاپ مقاله. مقاله خوب است  و شاخصی از بنیه و توانمندی  علمی کشور است اما در کنار آن پتنت‌های معتبر بین المللی شاخصی از بنیه  تکنولوژیک آن کشور است و نگاه می‌کنند ببینند این کشور چقدر پتنت معتبر بین المللی دارد و براساس آن تشخیص می‌دهند بنیه تکنولوژیک کشور قوی یا ضعیف است. متاسفانه ما در آنچه که لیاقت و بنیه‌اش را داریم در ثبت اختراعات جهانی بروز و ظهور نداریم چرا که خیلی از دانشگاهی‌های ما با این فضا آشنا نیستندو قبل از اینکه سند مالکیت آن دستاورد تکنولوژی و فناوری را به نام خودشان ثبت کنند، یافته‌هایشان را تبدیل به مقاله می‌کنند و منتشر می‌کنند.

* سوال: پیش آمده است که از مقالات دانشمندان ایرانی در کشورهای دیگر در عرصه تولید استفاده شود؟

* از یافته‌های دیگران استفاده کنیم

سرکار می‌گوید: بله قطعا استفاده می‌کنند. ولی یک نکته ظریف وجود دارد که بعضی‌ها خیلی روی آن مانور می‌دهند و درواقع یک آدرس اشتباه می‌دهند و این است که  می‌گویند ما مقاله چاپ می کنیم و دستاوردهای علمی خود را منتشر می‌کنیم و دیگران از آن استفاده می‌کنند.اما چقدر از علم دنیا را ما منتشر می‌کنیم؟! حدود ۱ درصد. ۹۹ درصد دیگر را دیگران منتشر می‌کنند. چطور دنیا قابلیت استفاده از این ۱ درصد ما را دارد ولی ما  قابلیت استفاده از آن ۹۹ درصد را نداریم. اینجا باید خودمان را سرزنش کنیم. ما بایستی زیرساخت  را فراهم کنیم، سرمایه گذاری کنیم، پتانسیل آن را ایجاد کنیم که از یافته‌های دیگران  استفاده و نگوییم این یک درصد را هم منتشر نکنیم چون دیگران از آن استفاده می‌کنند.

به باور وی، دانشگاه بایستی کانون توسعه تکنولوژی  باشد. پژوهشگاه‌ها بایستی ماموریت توسعه تکنولوژی را داشته باشند. باید از پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها شرکت‌های استارت آپی بیرون بیایید. اینها وقتی آمدند کار کردند، اشتغال تخصصی ایجاد می‌کنند، تولید ثروت می‌کنند، نیازهای جامعه و صنعت را برطرف می‌کنند و این روندی است که بایستی ادامه پیدا کند. راه آن را پیدا کرده‌ایم و دستاوردهای خوبی در این زمینه داشته‌ایم.

* درخشیدن محققان داخلی حتی در دوران تحریم‌

سرکار تعریف می‌کند: یکی از وزرای علوم یکی از کشورهای آسیای شرقی مهمان ما بود و ما نانوتکنولوژی ایران را به او ارائه  دادیم که در این حوزه جایگاه‌های چهارم دنیا را داریم و این قابلیت‌ها و این تعداد محصول را مبتنی بر فناوری نانو در بازار داریم و بعد وقتی نمایشگاه ما را دید واقعا متحیر شده بود گفت من می توانم یک سوال از شما بپرسم؟ گفتیم بفرمایید. گفت علی رغم این تحریم‌ها و فشارهای شدید این همه دستاورد و محصولات پیشرفته دارید، من در تعجبم شما اگر تحریم نبودید چه می‌کردید؟ گفتم  هیچ! پول می‌دادیم و آنها را می‌خریدیم. این نکته خیلی مهم است، همانطور که شما اگر پرتغال یا لیمو را فشار دهید و آب و عصاره آن را بکشید بیرون، این فشارها تحریم ها باعث شد که عصاره مغز دانشمندان ما بیرون بیایید و تبدیل به این فناوری‌ها شود. ما دو راه داریم اینکه تحریم شدیم، تسلیم شویم و بنشینیم یا اینکه بلند شویم و اراده کنیم و کارها را خودمان انجام دهیم. ما تکنولوژی‌هایی را توسعه داده‌ایم  و دستاوردهایی را داریم که هیچ وقت  حتی تصورش را نمیکردیم که قابلیت و توانمندی توسعه این تکنولوژی‌ها و محصولات را داریم. یکی از مزایای این تحریم‌ها این بود که آن قابلیت‌های پنهان ما را به خود ما نشان داد و باعث ارتقاء خودباوری ما شد. این بخش پنهان خیر و برکات این تحریم‌ها بوده است.

* سوال: اقداماتی که برای خنثی کردن تحریم در این حوزه اتفاق افتاده است چیست؟

دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ادامه می‌دهد: این اقدامات زیاد هستند، ولی من یک نمونه از آن را توضیح می‌دهم.

* تولید مازاد بر نیاز ماسک N۹۵

۱. وقتی کرونا آمد همه دنیا را شوکه کرده بود و همه به لوازمی احتیاج داشتند که بتوانند از پس این پاندمی بربیایند. همه دنیا می‌گفتند ایران تحریم در این شرایط پاندمی کرونا ضربه محکمی می‌خورد و به خاطر عدم دسترسی ایران به لوازم و تجهیزات لازم تلفات وحشتناکی می‌دهد. خب چه اتفاقی افتاد؟ در گام اول پرسنل پزشکی ما و پرستاران که در خط مقدم هستند به ماسک نیاز داشتند.

ما در ابتدایی که بحث کرونا مطرح بود قابلیت تولید ماسک N۹۵ که یک حفاظت فوق العاده بالایی را ایجاد می‌کند و ۹۵ درصد قابلیت فیلتراسیون دارد را در روز  ۲۰ هزارتا تولید می‌کردیم. ظرف دو هفته تولید ایران به ۲۰۰ هزار ماسک رسید و ما با روزی ۲۰۰ هزار ماسک پرسنل بیمارستانیمان را تامین کردیم. به عبارتی پرسنل بیمارستانی ما کمبود ماسک با قابلیت بالای N۹۵  را حس نکردند. برای اینکه ما خودمان صاحب تکنولوژی  بودیم و لایه معمولی ماسک را با پوشش نانو توانستیم قدرت فیلتراسیون آن را افزایش دهیم. ما با الیاف نانو که ضخامتش ۱ هزارم ضخامت تار مو است روی پارچه معمولی که سوراخ‌های آن در حد چند ده میکرون است را پوشش می‌دهد و ابعاد سوراخچه‌ها را به حد ۱۰۰ نانو متر و پایین‌تر می‌رساند که حتی ویروس کرونا هم از آن عبور نمی‌کند. (ابعاد ویروس کرونا حدود ۱۰۰ نانو متر است).

ما چون خودمان صاحب تکنولوژی بودیم و  خودمان ماشین آلات صنعتی نانو الیاف را در ایران می‌ساختیم و تعدادی از شرکت‌ها مثل بهران فیلتر تهران فیلتر و .... همین خط تولید نانو الیافی که ساخت ایران است قبلا در کارخانه‌هایشان نصب شده بود. مثلا تهران فیلتر ۵ تا از این دستگاه‌های خط تولید نانو الیاف را داشت که با آن فیلترهای نانویی خودرو را تولید می‌کردند. برای آنها تغییر کاربری دادیم و تمام آنهایی که داشتند فیلتر نانویی خودرو تولید می‌کردند شروع به تولید مدیای ماسک نانو کردند و ما توانستیم به این سرعت این تغییر کاربری را بدهیم چون خودمان صاحب تکنولوژی و خطوط تولید بودیم. زمانی این اتفاق افتاد و کادر درمانی ما از ماسک‌های N۹۵ نانو استفاده می کردند که ما در آمریکا ، انگلیس و حتی ژاپن برای حفاظت از پرستاران و پزشکان پاکت زباله روی تنشان می‌کشیدند. همان کشورهایی که ما را تحریم کرده بودند به این روز دچار شده بودند.

۲. در گام دوم، ما تمام  ضدعفونی کننده‌های مبتنی بر نانو را به وفور و با سرعت با استفاده از نانو ذرات نقره با تیتانیوم اکساید تولید کردیم و اینها آنقدر تولید می‌شود که آنها را به وفور صادر می‌کنیم. ما الان قابلیت صادرات ماسک نانو را داریم. که الان آن را متوقف کرده‌اند ولی این کار درستی نیست چرا که اینها در انبارها دپو شده و ما مازاد بر ظرفیت داخلی آن را تولید می‌کنیم.

۳. گام سوم کیت‌های تشخیصی بود که توسط ایران ساخته شد.

* دستگاه‌هایی که هوا را ضدعفونی می‌کنند

۴. گام بعد دستگاه‌هایی بود که هوا را ضدعفونی می‌کردند و ویروس‌ها را با استفاده از پلاسمای سرد یا UV می‌کشتند. الان این  دستگاه‌ها با کیفیت بالا ساخته می‌شود و حتی صادر هم می‌شود. این قابلیتی بود که ظرفیت آن وجود داشت. گام بعد دستگاه تشخیص «راس» برای شناسایی  افراد مبتلا به کرونا با التهابات ریوی بود که در ایران به عنوان یک ابداع جهانی انجام شد. که در کمتر از ۳۰ ثانیه می‌تواند فرد مبتلا به کرونا را با گرفتن یک نمونه خلط و با استفاده از یک نانو سنسور با سرعت بالا و دقت حتی بالاتر از PCR تشخیص دهد. می دانید که تست پی‌سی‌آر، درصد خطا دارد ولی کل دنیا دارد از آن استفاده می‌کند چون که دنیا برای آن آلترناتیوی ندارد. این  دستگاهی که در ایران طراحی و ساخته شد و ثبت اختراع جهانی شد و مقاله آن در یک ژورنال معتبر چاپ شد، کار ابداعی ایران برای اولین بار در سطح دنیا بود. ولی ما برای گرفتن مجوز آن مشکلاتی داشتیم که متاسفانه به آن باور برمی‌گردد.

* عدم خودباوری، دلیل همراهی کند وزارت بهداشت

وزارت بهداشت خیلی کند عمل می‌کند؛ چرا که این دستگاه از آنور آب نمی‌آید. یعنی اگر همین دستگاه  در اروپا یا آمریکا ساخته شده بود و آنها از آن استفاده می‌کردند اینجا برای خرید آن التماس می‌کردند. یعنی باور ندارند و می‌گویند اگر قرار بود چنین دستگاهی ساخته شود در آمریکا و اروپا ساخته می‌شد. آنها که خیلی بیشتر از ما پول دارند  و خیلی بیشتر خرج تحقیقات و توسعه فناوری  می‌کنند پس چطور شده ایران توانسته و آنها نتوانسته‌اند. آن جسارت لازم را نداردند که اگر در ایران ساخته شد آن را تایید و استفاده بکنند. بهترین متخصصین کشور آمده‌اند تست کرده‌اند و آن را تایید کرده‌اند ولی وزارت بهداشت هنوز دارد به خودش می‌پیچید که آن را تایید کند یا نکند. ولی اگر این دستگاه اونور آب ساخته شده بود سینه خیز هم شده بود می‌رفتند و التماس می‌کردند تا آن  را ۱۰ برابر قیمت بخرند.

* پیچ و خم دریافت مجوز، چالش بزرگ توسعه فناوری است

سعید سرکار ادامه می‌دهد: این بدبختی مملکت ماست و یکی از زیرساخت‌های مهم که گفتیم بایستی برای توسعه فناوری زیرساخت‌هایش آماده شود همین بحث مجوز است. یک فناور کلی تلاش می‌کند، عمرش را می‌گذارد سرمایه گذاری می‌کند، یک مجوزی که ماکزیمم یک ماه یا دو ماه باید طول بکشد، یکسال تا دو سال بیچاره‌اش می‌کنند به گونه  ای که این شرکت ورشکسته می‌شود. این شرکت سرمایه گذاری کرده تا فناوری را توسعه دهد و باید تولیدی آنها هرچه زودتر وارد بازار شود صادر شود ولی چون ما زیرساخت مناسبی برای تایید مجوزها نداریم. متولیانی که باید مجوز بدهند خیلی جا مانده‌اند. یعنی کاروان دانش بنیان کشور حرکت کرده و دارد فوق العاده خوب کار می‌کند ولی آن سیستم‌ها و ساختار مجوز دهی همچنان سنتی باقی مانده است و قابلیت‌هایش را ارتقا نداده است. آن موقع یک فرد متخصص، پروفسور دانشگاه باید با یک کارشناس لیسانس که حتی ظرفیت دانشجو بودن این آدم را ندارد باید برود و او را مجاب کند که کار من درست است.

یک چرخه بروکراسی ایجاد کردند چرا که  آن جسارت لازم وجود ندارد. یعنی طرف می‌گوید اگر من بگویم نه، ماجرا تمام می‌شود و اگر مجوز بدهم  یک هزارم درصد مشکلی ایجاد شد من باید به همه  جواب بدهم پس من از همان ابتدا به همه نه می‌گویم. این است که خیلی معطل می کنند خیلی اذیت می کنند و یک گلوگاه برای جریان پرشتاب توسعه فناوری و محصولات دانش بنیان ایجاد کرده‌اند. همه جا این گلوگاه را داریم، در همه وزارت‌ها همین بحث است وزارت صنعت، وزارت کشاورزی و.... یکی از ساختارهای مهم ایجاد ظرفیت‌های مناسب با این شتاب رشد برای دادن مجوز هاست. یعنی همه با سرعت می‌آیند مثل این است که شما یک اتوبان هشت بانده داشته باشید وسط این اتوبان پلی وجود داشته باشد که فقط یک ماشین از آن رد می‌شود. درواقع ظرفیت این اتوبان همان پل است و بقیه اتوبان بیخود هشت باند دارد. این آن گلوگاه است. شما یک لوله ۱۰ اینچ داشته باشی که در آن آب جاری شده باشد ته این لوله یک لوله ۱ اینچ قرار دهید در آخر یک اینچ آب دریافت می‌کنید مهم نیست که چقدر آب در لوله وجود دارد .

یکی از گلوگاه‌های مهم رشد توسعه فناوری و محصولات دانش بنیان را محدود کرده است همین گلوگاه دادن مجوزهاست که به عنوان یکی از زیرساخت‌ها بایستی به آن توجه شود و هیچ کس هم درمقابل آن پاسخگو نیست .حتی مقام معظم رهبری تاکید کردند که برای دادن مجوزها بروکراسی نکنید. اما این مراکز همچنان به سبک خود پیش می‌روند و این را باید به صورت جدی به آن پرداخت و اینها را پاسخگو دانست و شرکت‌هایی که به این ها مراجعه می‌کنند همیشه از موضع ضعف با آن ها رفتار می‌کنند چرا که می‌ترسند با اعتراض، کارهای آنها عقب‌تر بیافتد و این روندی است که کاملا جا افتاده وتبدیل به یک عادت بد شده که نهادینه شده و هیچ کس هم یقه اینها را نگرفته است. یکی از بخش‌های مهم زیرساختی که بایستی به آن پرداخت روان سازی بخش دادن مجوزهاست.

* سوال: زیست بوم دانش بنیان کشور با تکیه بر تکنولوژی تحریم‌ها را خنثی می‌کند؟

* بخش‌های تکنولوژی محور، مستعد تحریم

سرکار می‌گوید:‌ خیلی از بخش‌های ما که تحریم روی آن اعمال می‌کنند بخش‌های تکنولوژی محور است و این بنیه قوی آمده کشور را از بن بست خارج کرده است. این یک بحث است ولی بحث دیگر این است که شاید تنها ۲۰ درصد از این قابلیت  استفاده شده و ۸۰ درصد آن در این گلوگاه‌ها مانده است. ما اگر آن زیست بوم  لازم را که بحث زیرساخت‌هاست همین بحث تنظیم قوانین و مقررات و تغییر رفتارها است، اگر این موارد را هم آماده کنیم و این روان سازی انجام شود بهره‌وری ما حداقل ۵ برابر افزایش پیدا می‌کند.

از مصادیق آن می‌توان به فب میکرو/نانو الکترونیک اشاره کرد که هفته گذشته در پارک فناوری پردیس افتتاح شد؛ این فب مکانی است که می‌تواند نمونه‌های اولیه را مبتنی بر طراحی‌های الکترونیک در رابطه با آی سی‌ها ٫ مدارهای مجتمع و سایر قطعات میکرو و نانوالکترونیک تولید کند و همین طور به صورت نیمه صنعتی این‌ مرکز قابلیت تولید این قطعات میکرو نانو الکترونیک در تیراژ نسبتاً متوسط دارد.

با افتتاح این فب در سال ۱۴۰۴  ایران قادر است دستگاه‌ها و تجهیزاتی را تولید کند که در حال حاضر از طریق واردات تامین می‌شود. با این کار دیگر نیاز به واردات نخواهد بود  بلکه ایران خود تولیدکننده این تجهیزات خواهد شد. 

* سوال: ستاد نانو در این زمینه چقدر موفق بوده ؟

* لزوم حمایت ستاد نانو از فناوران

ستاد نانو یک جاهایی را باید خودش برود مثل اینکه شرکت‌ها و فناوران توانمند را پیدا کند و از نظر کاری از آنها حمایت کند و پیگیری کند که روند مجوزدهی به آنها تسریع شود. ما تمام تلاش خودمان را می‌کنیم. این وظیفه ستاد نانو است که حتی برای اینها بازاریابی بکند و شرایط صادرات اینها را فراهم بکند تا میزان درآمد این شرکت‌ها بالا برود. همه اینکارها را ما انجام می‌دهیم اما در برخی از جاها خارج از دسترس ما است. یعنی  اگر یک دارو یا لوازم بهداشتی است باید مجوز وزارت بهداشت را بگیرد. درواقع من باید از وزارت بهداشت تشکر هم بکنم چون وزارت بهداشت بهترین وزارت خانه در دولت است. وزارت بهداشت یک کمیته نانو تشکیل داده‌اند و با آن همراهی می‌کنند، معاونین سازمان غذا و دارو خودشان فناوری نانو را به خوبی درک کرده‌اند و همیشه حامی بوده‌اند .من واقعا باید  در مقاطع مختلف و افراد مختلف تشکر بکنم چون معمولا رئیس آن بخش‌ها افراد دانشمندی هستند و درک درستی از فناوری دارند. ولی شما برو در ساختارهای دیگر مانند سازمان استاندارد وزارت جهاد کشاورزی  و جاهای مختلف را میبینی آنجا اصلا درک درستی وجود ندارد و هنوز جامانده‌اند. کشور در بحث فناوری دارد پرشتاب حرکت می‌کند ولی  آن سیستم‌ها هنوز سیستم‌های سنتی هستند؛ شما همین مجوز دهی برای ساختمان را حساب کنید بینید که خیلی کند پیش می‌رود. بنابراین ما باید قطعا به زیست بوم بیشتر بپردازیم. نواقص آن را برطرف کنیم که ان شاء الله بتوانیم حداکثر بهره مندی را از قابلیت‌های کشور که همین شتاب دهنده‌ها و شرکت‌های دانش بنیان و همین هسته‌های فناوری هستند را داشته باشیم.

* تلاش ستاری در حوزه توسعه فناوری، حمایت از شرکت‌های دانش بنیان رفع گلوگاه‌ها

آقای دکتر ستاری هم در ایجاد زیست بوم و اصلاح زیست بوم تلاش زیادی کردند. و واقعا من می توانم بگویم یکی از موفق ترین مدیران ارشد کشور بودند که در حوزه توسعه فناوری، حمایت از شرکت های دانش بنیان و رفع گلوگاه‌ها تلاش های زیادی کردند. من شاهد بودم که در بعضی جاها ایشان هم به ستوه می آمدند و به بن بست می خوردند. بنابراین خیلی باید تلاش کرد، کارهای خوبی انجام شده است ولی کافی نیست. همانطور که گفتم ما الان شاید کمتر از ۲۰ درصد قابلیت کشور را داریم ازش استفاده می کنیم. این بصورت جهشی می تواند بهره وری ما ۵ برابر می شود.

* سوال: در بخش فناوری تولید وقتی که تحریم می‌شویم قطعات مهم و کاربردی دیگر به دستمان نمی‌رسد، این فناوری‌ها چطور باعث می‌شود ما از تحریم بی‌نیاز شویم؟

دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ادامه می‌دهد: ما خیلی از صنایعمان را داریم که یا محصولات بی‌کیفیت تولید می‌کنند یا چون  تکنولوژی‌های جدید را بخاطر تحریم‌ها نتوانسته‌اند جذب کنند یک جاهایی اصلا در بن بست مانده‌اند و بخاطر تحریم‌هایی که وجود دارد یکسری مواد یا  قطعاتی بهشون نمی‌رسد و باعث می‌شود  خط تولید آن بخوابد و به دنبال آن کمبود در کشور ایجاد شود؛ بیکاری ایجاد شود و یک صنعتی زمین گیر شود. ما در ستاد نانو یک برنامه‌ای  به نام چالش‌های صنعتی داریم و مسائل و مشکلات صنعت و چالش‌هایی که دارند را دریافت می‌کنیم و تیم های فناور و افراد قابل را مامور می‌کنیم برای رفع آن گلوگاه.یعنی طراحی و ساخت مواد و آن قطعات مورد نیاز و ارتقا آن صنعت و من امروز خوشحالم که به شما بگویم که شاید یک چیزی در حدود ۴۰۰ مورد موفق ما داشته‌ایم که مسئله از صنعت به ما ارجاع شده و تکنولوژی توسعه پیدا کرده و منجر  به تولید داخل شده و آن گلوگاه برطرف شده. مصادیق زیادی داریم در عرصه‌های مختلف از جمله عرصه آب، صنعت خودرو، صنعت لاستیک سازی، صنایع کشاورزی، صنعت نساجی، صنعت ساختمان و....

* سوال: وضعیت پیشرفت دانش بنیان‌ها نسبت به قبل و نسبت به کشورهای دیگر چطور بوده؟

* سرعت بی‌سابقه بدنه دانش‌بنیان کشور که بخاطر استفاده از فرصت تحریم‌ها محقق شده است

به گفته سرکار، شتابی که الان بدنه دانش بنیان کشور دارد با ۷-۸ سال قبل قابل مقایسه نیست.  یکی از نگرانی‌های ما این است که بلافاصله بعد از اینکه تحریم‌ها برداشته شود حتی تکنولوژی‌هایی که توسعه یافته، محصولاتی که در دوره تحریم تولید شده و خیلی از صنایع را نجات داده، دوباره قربانی واردات شود. مثلا در صنعت پتروشیمی گلوگاهشان نانو کاتالیست‌ها بود. در این دوره تحریمی تکنولوژی انواع کاتالیست‌ها در ایران توسعه پیدا کرد، به تولید انبوه رسید و مانع خوابیدن صنعت پتروشیمی ما شد و واقعا صنعت ما را نجات داد، ولی این از قبل از برجام شروع شده بود همین که برجام امضا شد و شرایط واردات تسهیل شد، تعدادی از این پتروشیمی‌ها دوباره برگشتند و این قطعه را از چین و کشورهای دیگر وارد کردند.

کجاها این اتفاق می‌افتد؟ شرکت‌های دولتی و خصولتی که مدیرانش برای منافع خودشان نمی‌دوند و دستشان در جیب دولت یا در جیب مردم است و فقط به دنبال واردات می‌روند. ولی بخش خصوصی اگر یک ریال جنس مطلوب را بگیرد و فقط یک ریال مصرف داخلی و واردات آن تفاوت داشته باشد از تولیدات داخلی استفاده می‌کند. ولی آن مدیری که اینجا مالکیت ندارد، کارخانه سود یا ضرری بکند هیچ  چیزی متوجه آن نمی‌شود با رانت و لابی مدیر شده و رفته است این قطعات را وارد کرده و اینها از پشت خنجر زدن به قابلیت‌ها و منافع کشورها هستند.